Dyrektywa SUP
24 maja 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 877) implementująca do polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw, zwaną dyrektywą SUP (ang. Single Use Plastics), której celem jest zapobieganie wpływowi niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, w szczególności środowisko wodne, i na zdrowie człowieka, a także ograniczanie tego wpływu. Nowelizacja wprowadziła szereg istotnych zmian dla przedsiębiorców w zakresie stosowania niektórych produktów z tworzyw.
WYTYCZNE KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO DYREKTYWY SUP
31 maja 2021 r. Komisja Europejska opublikowała Wytyczne dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na podstawie dyrektywy SUP. Wytyczne służą zilustrowaniu sposobu interpretacji niektórych definicji i stosowania wymogów dyrektywy SUP dla konkretnych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.
OPŁATA ZA PRODUKTY JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Kogo dotyczy?
Przedsiębiorców prowadzących jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną.
Zgodnie z art. 3b ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (zwanej dalej ustawą) od dnia 1 stycznia 2024 r. przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 6 do ustawy będące opakowaniami lub napoje lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje lub żywność w tych produktach.
Zgodnie z art. 3b ust. 2 ustawy do pobrania opłaty jest również obowiązany przedsiębiorca pakujący i oferujący - za pomocą urządzenia vendingowego, w tym umieszczonego także w miejscach innych niż jednostki handlu detalicznego, jednostki handlu hurtowego lub jednostki gastronomiczne - napoje lub żywność w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy będących opakowaniami.
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych podlegających zmniejszaniu stosowania wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy zalicza się:
1) kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka;
2) pojemniki na żywność, w tym pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
- w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.
Od dnia 1 lipca 2024 r. przedsiębiorca, o którym mowa w art. 3b ust. 1 ustawy, jest obowiązany do zapewnienia dostępności opakowań alternatywnych do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy będących opakowaniami, wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne, w tym innych niż tworzywa sztuczne ulegające biodegradacji, lub dostępności opakowań wielokrotnego użytku.
Od dnia 24 maja 2023 r. przedsiębiorcy, o których mowa w art. 3b ust. 1 i 2 ustawy, są obowiązani do prowadzenia, w postaci papierowej albo elektronicznej, ewidencji liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy będących opakowaniami w danym roku kalendarzowym przez danego przedsiębiorcę.
Przedsiębiorcy, o których mowa w art. 3b ust. 1 i 2 ustawy, składają sprawozdania zawierające informacje, o których mowa w art. 73 ust. 2 pkt 3a ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, na zasadach i w trybie określonych w tej ustawie.
Przedsiębiorcy, o których mowa w art. 3b ust. 1 i 2 ustawy, po raz pierwszy składają sprawozdanie za rok 2023, które obejmuje okres od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2023 r.
Sprawozdanie za rok 2023 nie obejmuje informacji o wysokości należnej opłaty, o której mowa w art. 3b ust. 1 ustawy.
Przedsiębiorcy, o których mowa w art. 3b ust. 1 i 2 ustawy są obowiązani do złożenia wniosku o wpis do rejestru, o którym mowa w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy i mogą prowadzić działalność bez posiadania takiego wpisu do dnia jego uzyskania, pod warunkiem złożenia wniosku w tym terminie.
ZAKAZ WPROWADZANIA DO OBROTU OKREŚLONYCH PRODUKTÓW JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Od dnia 24 maja 2023 r. zgodnie z art. 3i ustawy zakazuje się wprowadzania do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku nr 7 do ustawy oraz wyrobów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych.
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych zakazem wprowadzania do obrotu zalicza się:
1) patyczki higieniczne, z wyjątkiem patyczków przeznaczonych do celów medycznych zgodnie z definicją wyrobu medycznego, o której mowa w art. 2 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Dz. Urz. UE L 117 z 05.05.2017, str. 1, z późn. zm. 94 );
2) sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki);
3) talerze;
4) słomki, z wyjątkiem słomek przeznaczonych do celów medycznych zgodnie z definicją wyrobu medycznego, o której mowa w art. 2 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r. w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG;
5) mieszadełka do napojów;
6) patyczki mocowane do balonów i służące do tego, aby balony się na nich opierały, w tym mechanizmy tych patyczków, z wyjątkiem balonów do użytku przemysłowego lub innych profesjonalnych zastosowań, które to balony nie są rozprowadzane wśród konsumentów;
7) pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego, tj. pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności, która jest:
a) przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos,
b) zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz
c) gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie
- w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność;
8) pojemniki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego;
9) kubki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 7 do ustawy oraz wyroby wykonane z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych wprowadzone do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy mogą być sprzedawane albo przekazywane nieodpłatnie nabywcom na terytorium kraju lub wykorzystane na użytek własny do wyczerpania zapasów tych produktów i wyrobów.
OZNAKOWANIE PRODUKTÓW JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Kogo dotyczy?
Przedsiębiorców wprowadzających do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, przez których rozumie się przedsiębiorców, którzy importują produkty, dokonują wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów lub wytwarzają produkty i wprowadzają je do obrotu, w tym wprowadzających do obrotu produkty pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy, lub pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, których to produktów wytworzenie zlecili innemu przedsiębiorcy (art. 2 pkt 9b ustawy).
Od dnia 24 maja 2023 r. zgodnie z art. 3j ustawy przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 8 do ustawy jest obowiązany do zapewnienia umieszczenia na opakowaniach tych produktów lub na samych produktach oznakowania na zasadach określonych w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2020/2151 z dnia 17 grudnia 2020 r. ustanawiającym zasady dotyczące zharmonizowanych specyfikacji w odniesieniu do oznakowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w części D załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 428 z 18.12.2020, str. 57, z późn. zm.( 52 )) i zgodnie ze wzorami określonymi w tym rozporządzeniu.
Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych wymogiem dotyczącym oznakowania zalicza się:
1) podpaski higieniczne, tampony oraz aplikatory do tamponów;
2) chusteczki nawilżane, tj. uprzednio nawilżone chusteczki przeznaczone do higieny osobistej i uprzednio nawilżone chusteczki do użytku domowego;
3) wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne i filtry zawierające tworzywa sztuczne sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi;
4) kubki na napoje.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 8 do ustawy wprowadzone do obrotu bez wymaganego oznakowania przed dniem wejścia w życie ustawy mogą być sprzedawane albo przekazywane nieodpłatnie nabywcom na terytorium kraju lub wykorzystane na użytek własny do wyczerpania zapasów tych produktów.
OPŁATA NA POKRYCIE KOSZTÓW ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW POWSTAŁYCH Z PRODUKTÓW JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Kogo dotyczy?
Przedsiębiorców wprowadzających do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, przez których rozumie się przedsiębiorców, którzy importują produkty, dokonują wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów lub wytwarzają produkty i wprowadzają je do obrotu, w tym wprowadzających do obrotu produkty pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy, lub pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, których to produktów wytworzenie zlecili innemu przedsiębiorcy (art. 2 pkt 9b ustawy).
Od dnia 1 stycznia 2024 r. zgodnie z art. 3k ustawy przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w sekcjach I i III załącznika nr 9 do ustawy jest obowiązany do ponoszenia corocznej opłaty na pokrycie kosztów:
1) zbierania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które wprowadził do obrotu, pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów, w tym na pokrycie kosztów utworzenia i utrzymania tych systemów, transportu tych odpadów i ich przetwarzania;
2) uprzątania oraz transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu.
Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w sekcji II załącznika nr 9 do ustawy jest obowiązany do ponoszenia corocznej opłaty na pokrycie kosztów uprzątania oraz transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu.
Od dnia 24 maja 2023 r. przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 9 do ustawy prowadzi, w postaci papierowej albo elektronicznej, ewidencję produktów wprowadzonych do obrotu w danym roku kalendarzowym zawierającą w zależności od rodzaju tych produktów odpowiednio ich masę albo liczbę.
Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w pkt 1 i 4 sekcji I załącznika nr 9 do ustawy prowadzi ewidencję, zgodnie z formatem danych określonym w decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2022/162 z dnia 4 lutego 2022 r. ustanawiającej zasady stosowania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w odniesieniu do obliczania, weryfikacji i zgłaszania zmniejszenia stosowania niektórych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i środków wprowadzanych przez państwa członkowskie w celu osiągnięcia takiego zmniejszenia (Dz. Urz. UE L 26 z 07.02.2022, str. 19).
Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 9 do ustawy składa sprawozdanie zawierające informacje, o których mowa w art. 73 ust. 2 pkt 3 i 3a ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, na zasadach i w trybie określonych w tej ustawie.
Przedsiębiorcy, o których mowa w art. 3k ust. 1 i 2 ustawy, po raz pierwszy składają sprawozdanie za rok 2023, które obejmuje okres od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia 31 grudnia 2023 r.
Sprawozdanie za rok 2023 nie obejmuje informacji o wysokości należnej opłaty, o której mowa w art. 3k ust. 1 i 2 ustawy.
OBOWIĄZEK FINANSOWANIA PUBLICZNYCH KAMPANII EDUKACYJNYCH
Od dnia 1 stycznia 2024 r. zgodnie z art. 11b ust. 1 ustawy przedsiębiorca wprowadzający do obrotu:
1) produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w pkt 5-9 załącznika nr 10 do ustawy,
2) narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne
- jest obowiązany do finansowania publicznych kampanii edukacyjnych.
Przedsiębiorca, o którym mowa w art. 11b ust. 1 ustawy, składa sprawozdanie o przeprowadzonych publicznych kampaniach edukacyjnych w ramach rocznego sprawozdania, o którym mowa w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.
Przedsiębiorcy, o których mowa w art. 11b ust. 1 ustawy, po raz pierwszy składają sprawozdanie za rok 2023, które obejmuje okres od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2023 r.
Sprawozdanie za rok 2023 nie obejmuje informacji o przeprowadzonych publicznych kampaniach edukacyjnych oraz wysokości opłat, o których mowa w art. 11b ust. 4 ustawy.
OBOWIĄZKI WPROWADZAJĄCEGO PRODUKTY W OPAKOWANIACH NA NAPOJE BĘDĄCYCH BUTELKAMI JEDNORAZOWEGO UŻYTKU Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Zgodnie z art. 14a ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów jest obowiązany do zapewnienia, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej:
1) od 2025 r. - 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli głównym składnikiem tych opakowań jest politereftalan etylenu;
2) od 2030 r. - 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Od dnia 24 maja 2023 r. wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów, z wyłączeniem butelek, o których mowa w art. 14c ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, jest obowiązany do prowadzenia, w postaci papierowej lub elektronicznej, ewidencji obejmującej informacje o:
1) masie butelek, w których wprowadził do obrotu napoje w danym roku kalendarzowym,
2) udziale wagowym tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w tych butelkach
- z podziałem na butelki, których głównym składnikiem jest politereftalan etylenu, oraz pozostałe butelki.
OBOWIĄZKI WPROWADZAJĄCEGO PRODUKTY W JEDNORAZOWYCH OPAKOWANIACH NA NAPOJE BĘDĄCYCH POJEMNIKAMI Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Od dnia 1 lipca 2024 r. zgodnie z art. 14b ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wprowadzający produkty w jednorazowych opakowaniach na napoje będących pojemnikami z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów może wprowadzać do obrotu napoje w tych pojemnikach, jeżeli zakrętki i wieczka tych pojemników wykonane z tworzyw sztucznych pozostają przymocowane do nich podczas etapu zamierzonego użytkowania napoju.
Zgodnie z art. 14c ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi do opakowań na napoje, o których mowa w art. 14a ust. 1 oraz art. 14b, nie zalicza się szklanych lub metalowych butelek oraz pojemników na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych.
ROZRÓŻNIENIE POJEMNIKÓW NA NAPOJE, BUTELEK NA NAPOJE I KUBKÓW NA NAPOJE
W dyrektywie SUP nie wprowadzono jasnego rozróżnienia między pojemnikami na napoje, butelkami na napoje (podkategoria pojemników na napoje) i kubkami na napoje (które nie są pojemnikami na napoje). Można jednak wyróżnić następujące ogólne cechy istotne z punktu widzenia dyrektywy:
Głównym elementem rozróżniającym te trzy kategorie produktów jest kształt.
ROZRÓŻNIENIE POJEMNIKÓW NA ŻYWNOŚĆ OD PACZEK I OWIJEK
Rozróżnienie między pojemnikami na żywność a paczkami i owijkami należy opierać na sztywności pojemnika. Do celów dyrektywy SUP produkty spożywcze w sztywnych i częściowo sztywnych opakowaniach należy uznawać za pojemniki na żywność, natomiast produkty w elastycznych materiałach opakowaniowych należy uznawać za paczki i owijki.
Elastyczne opakowanie oznacza, że zgina się ono z łatwością, nie łamiąc się.
ROZRÓŻNIENIE TALERZY OD POJEMNIKÓW NA ŻYWNOŚĆ
Talerze odnoszą się do naczyń, z których spożywa się żywność, lub na których się ją podaje, natomiast pojemniki na żywność to pojemniki takie jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowane w celu umieszczania w nich żywności.
ROZRÓŻNIENIE POJEMNIKÓW NA ŻYWNOŚĆ OD POJEMNIKÓW NA NAPOJE
Podstawowym elementem odróżnienia pojemników na żywność od pojemników, butelek i kubków na napoje jest ustalenie, czy pojemnik zawiera produkt w postaci żywności, czy napoju. Aby rozróżnić między żywnością a napojem, należy zastosować następujące kryteria:
Niektóre produkty spożywcze, takie jak zupy, jogurty (o ile nie są pitne) i musy owocowe nie powinny być do celów dyrektywy klasyfikowane jako napoje, gdyż zazwyczaj nie spożywa się ich poprzez wypicie i spożywa się je zazwyczaj przy pomocy sztućców, co odróżnia je od produktów będących napojami.